تاریخچه مختصر کنسول‌های بازی | بخش دوم

 تاریخچه کنسول‌های بازی ویدیویی

به جرئت می‌توان گفت که کنسول‌های بازی، مهم‌ترین بخش از صنعت بازی‌های ویدیویی بوده و دستگاه‌های الکترونیکی که نسل‌های مختلفی را ساخته و تاریخچه بازی‌های ویدیویی را نگارش کرده‌اند. بدون شک اگر این کنسول‌ها نبودند تاریخ بازی‌های ویدیویی به این صورت شکل نمی‌گرفت و نسل‌های بازی معنا و مفهومی نداشت. برای آشنایی با تاریخچه بازی‌های ویدیویی باید از دروازه کنسول‌ها گذشت و نسل به نسل این تاریخ فن‌آوری را دنبال کرد.

در این مجموعه مقالاتی که خواهید خواند با تاریخچه بازی‌های ویدیویی از بدو تولد آشنا خواهید شد. در این نوشتار سعی بر آن است تا با گفتاری ساده و روان به معرفی و بررسی هر یک از نسل‌های بازی‌های ویدیویی پرداخته و شما را با کنسول‌های آن نسل و مهم‌ترین بازی‌های آن آشنا کنیم. همان‌طور که قبلاً هم اشاره شد در این مقاله تنها به بازی‌های کنسولی و کنسول‌های هر نسل اشاره خواهیم کرد و برای جلوگیری از طولانی شدن مطلب، بحث مربوط به بازی‌های PC را به زمانی دیگر موکول می‌کنیم. بخش اول مقاله را می‌توانید در این قسمت مطالعه بفرمایید.

نسل پنجم

پنجمین نسل از بازی‌های ویدیوی و کنسول‌ها با ورود تکنولوژی‌های جدید و شگفت‌انگیز به این صنعت آغاز شد. مهم‌ترین ویژگی این نسل کوچ بازی‌سازان از بازی‌های دو بعدی به سمت بازی‌های سه بعدی بود و از همین رو این نسل به دوران سه بعدی (3D) معروف شد. استفاده از پردازنده‌های 32 و 64 بیتی، درایو‌های نوری، کیفیت تصویری SD با رزولوشن‌های 480 و 576 و انیمیشن‌های سه بعدی از پیش رندر شده از مهم‌ترین ویژگی‌های نسل پنجم بود.

نسل پنجم در اکتبر سال 1993 با عرضه کنسول گران قیمت 3DO به بازار آمریکای شمالی آغاز شد. کنسول 3DO محصول مشترک چندین کمپانی مانند «پاناسونیک» و EA بود. قیمت 700 دلاری این دستگاه (1186 دلار در سال 2017) باعث شد که این کنسول خانگی بیشتر از اینکه یک وسیله بازی باشد به کالایی لوکس تبدیل شود و در نتیجه در رقابت با دیگر شرکت‌ها نتواند بیش از دو میلیون دستگاه در سراسر جهان بفروشد. پرفروش‌ترین بازی این کنسول نه چندان موفق عنوان Gex بود که توانست با فروش یک میلیون نسخه‌ای سهم اندکی از بازار را برای این کمپانی تازه وارد به دست آورد. سرانجام تولید 3DO در سال 1996 متوقف شد و این کنسول لوکس نتوانست بیش از سه سال در رقابت باقی بماند.

کنسول گرانقیمت 3do

درست یک ماه بعد از انتشار 3DO، کمپانی آتاری جدیدترین کنسول خود را با نام Atari Jaguar روانه بازار کرد. بر خلاف 3DO این کنسول آتاری هنوز از کارتریج به عنوان رسانه بازی استفاده می‌کرد و همین موضوع باعث شد که به سرعت عرصه رقابت را به 3DO و درایوهای نوری واگذار کند و بعد هم با ورود دیگر رقبا، حسابی از غافله عقب بماند. آتاری تمام تلاش خود را کرد و انواع ترفندها مانند کاهش قیمت و افزودن دستگاه جانبی درایو نوری را به کار برد تا بتواند به مسابقه تجاری بازگردد ولی افسوس که فاصله‌اش با رقبا آن‌قدر زیاد بود که هیچ‌کدام از آن ترفندها افاقه نکرد. نسل پنجم برای کمپانی آتاری نسلی تلخ و دردناک بود. فروش کمتر از 250 هزار کنسول باعث شد نه تنها خط تولید این کنسول در سال 1996 متوقف شود، بلکه کمپانی آتاری در اثر بحران ایجاد برای همیشه از صحنه رقابت سخت‌افزاری کنسول‌های بازی کنار رفت و آتاری در سال 1996 به تاریخ پیوست.

کمپانی سگا و نینتندو به رقابت خود در این نسل ادامه دادند اما اوضاع برای سگا چندان بر وفق مراد نبود. این کمپانی کنسول «ساترن» (Saturn) را در سال 1994 با قیمت 400 دلار (معادل 642 دلار 2017) روانه بازار کرد و به دلیل همین قیمت بالا در رقابت با دیگر شرکت‌ها دچار مشکل بزرگی شد. این کمپانی تا سال 2000 میلادی به تولید ساترن ادامه داد و توانست بیش از 9 میلیون دستگاه بفروشد که هرچند نسبت به کمپانی‌های آتاری و 3DO رقم بهتری بود، ولی در برابر رقیب دیرینه و رقیب تازه‌وارد خودش حرفی برای گفتن نداشت. در مقابل کمپانی نینتندو با عرضه Nintendo 64 و با تکیه بر فرنچایزهای محبوبی که داشت توانست موفقیت قابل توجهی به دست آورد. کنسول N64 از پردازنده‌ی 64 بیتی استفاده می‌کرد و به دلیل استفاده از کارتریج به جای درایو نوری توانست در سال 1996 با قیمت بسیار کم 200 دلار (معادل 312 دلار 2017) پا به عرضه رقابت گذاشته و در نهایت به تعداد فروشی بیش از 32 میلیون دستگاه دست پیدا کند؛ مانند نسل‌های گذشته این بار هم ماریو برگ برنده کنسول نینتندو بود و عنوان Super Mario 64 با فروشی معادل 11.62 میلیون نسخه توانست لقب پرفروش‌ترین بازی N64 را به خود اختصاص دهد. سرانجام در سال 2003 تولید این کنسول متوقف شد.

داستان نسل پنجم به همین‌جا ختم نمی‌شود. این نسل شاهد ورود یک کمپانی ژاپنی دیگر به عرصه ساخت بازی‌های ویدیویی بود. کمپانی که به سرعت مسیرهای پیشرفت را طی کرد و به نمادی در صنعت بازی در جهان بدل شد. شرکت «سونی» (Sony) در سال 1994 کنسول «پلی‌استیشن» (Playstation) را با قیمت 300 دلار (482 دلار 2017) روانه بازار کرد. کنسولی که هم از درایو نوری بهره می‌برد و هم در برابر رقبایش قیمت کمتری داشت. جامعه جهانی سریعاً از این کنسول تازه‌وارد استقبال کرد به طوری که در عرض شش ماه فروش پلی‌استیشن از مرز 2.5 میلیون عدد گذشت. پلی‌استیشن که بعدها با نام PS1 و PS One (نسخه کوچک‌تر مدل اصلی) شناخته شد تبدیل به نمادی برای صنعت بازی شد و توانست فرنچایزها و استودیوهای بسیاری را به این صنعت معرفی کند. معرفی کنترلر DualShock از دیگر تحولاتی بود که پلی‌استیشن پدید آورد و ساختار کنترلی بازی‌های سه بعدی را دگرگون کرد. پرفروش‌ترین عنوانی که برای این کنسول منتشر شد عنوان Gran Turismo بود که بیش از 10 میلیون نسخه فروخت. پلی‌استیشن و سونی سال‌های طلایی را سپری کردند و سرانجام خط تولید کنسول PS1 با فروشی بیش از 102 میلیون دستگاه در سال 2006 میلادی متوقف شد و نسل پنجم بازی‌های ویدیویی با تمام فراز و نشیب‌هایش به پایان رسید.

نسل ششم

بازی‌های ویدیویی روز به روز از نظر گرافیکی و تکنولوژی ساخت پیشرفت می‌کردند و سخت افزار کنسول‌های نسل پنجمی به سختی جوابگوی آن‌ها بود، از طرفی حجم داده‌های این عناوین رو به افزایش بود و CD رسانه مناسبی برای این حجم از اطلاعات نبود. تمام این محدودیت‌ها و عطش سازندگان و بازیکنان برای گرافیک پیشرفته‌تر باعث شد که کنسول‌های بازی در سال 1998 وارد نسل ششم خود شوند. مهم‌ترین ویژگی این نسل ظهور دیسک‌های حجیم DVD بود که باعث شد بازی‌های با حجم بسیار بیشتر را بتوان بر روی آن‌ها ذخیره کرد.

نسل ششم در قاب تصویر

کمپانی سونی در این نسل به موفقیت‌های به دست آمده در نسل قبل ادامه داد و این بار کنسول پلی‌استیشن دو (PS2) را به بازار عرضه کرد. پلی‌استیشن دو به قیمت 300 دلار (426 دلار 2017) در سال 2000 منتشر شد. به لطف موفقیت چشمگیر کنسول پلی‌استیشن در نسل پنجم، PS2 نیز با اقبال عمومی بسیار خوبی مواجه شد و با ارائه مجموعه‌ای از بهترین فرنچایزهای تاریخ توانست به فروش فوق‌العاده 155 میلیون عددی دست پیدا کند. با این رقم، پلی‌استیشن دو، پرفروش‌ترین کنسول تاریخ ‌بازی‌های ویدیویی لقب گرفت و هنوز هم رکورد فروش آن دست نیافتنی است. علاوه بر اینکه بازی Grand Theft Auto: San Andreas با بیش از 17 میلیون نسخه به پرفروش‌ترین بازی این کنسول بدل شد، بلکه عناوین انحصاری پر مخاطبی مانند God Of War، Jak and Daxter و Ratchet and Clank نیز برای این کنسول افسانه‌ای منتشر شدند که هر کدام در تاریخچه بازی‌های ویدیویی به عنوان نماد صنعت حساب می‌شوند. سرانجام در سال 2013 تولید این کنسول تاریخی متوقف شد و به خاطره‌ها پیوست و نسل ششم نیز در همین نقطه به پایان رسید.

بر خلاف سونی، نسل ششم برای سگا نسل خوبی نبود و مانند آتاری باعث شد که این کمپانی نیز از رقابت خارج شود. نسل ششم پایان تولید کنسول‌های سگا بود و آخرین کنسولی که این کمپانی به بازار عرضه کرد، کنسول «دریم‌کست» (Dreamcast) در سال 1998 بود. کنسولی 200 دلاری (294 دلار 2017) که از قابلیت‌های آنلاین و اینترنت بهره می‌برد و از زمانه خودش جلوتر بود. هرچند عناوین پرفروشی مانند Sonic Adventure برای این کنسول منتشر شد و 2.5 میلیون نسخه فروخت، ولی این باعث نشد که دریم‌کست شکست نخورد و کمپانی سگا را با بحران مواجه نکند. کنسول دریم‌کست در سال 2001 از خط تولید خارج شد و سگا تنها توانست 9 میلیون عدد از این کنسول به فروش برساند.

هرچند اوضاع نینتندو در این نسل بهتر از رقیب دیرینه‌اش بود ولی در نهایت نتوانست بیش از 21 میلیون عدد کنسول «گیم کیوب» (GameCube) در این نسل بفروشد. گیم کیوب در سال 2001 با قیمت 200 دلار روانه بازار شد و تا سال 2007 به فروش خود ادامه ادامه داد. عنوان Super Smash Bros. Melee با بیش از هفت میلیون نسخه فروش پرفروش‌ترین بازی این کنسول شد هرچند ماریو و دوستانش نتوانستند کمک چندانی به فروش گیم کیوب بکنند.

نسل ششم هرچند برای نینتندو نسل خوبی نبود و سگا آن را با شکست تمام کرد؛ اما شاهد ورود غول بزرگ نرم افزاری دنیا به این صنعت بود. کمپانی مایکروسات کنسول Xbox را در سال 2001 روانه بازارهای امریکای شمالی کرد. کنسول قدرتمندی که با قیمت 300 دلار (415 دلار 2017) منتشر شد و توانست بیش از 24 میلیون عدد بفروش برساند. مهم‌ترین ویژگی کنسول Xbox بعد از قدرت سخت افزاری آن، کنترلر عجیب و بزرگ آن بود که به عنوان یکی از بدترین طراحی‌های کنترلر در صنعت بازی‌های ویدیویی شناخته می‌شود. با این حال به دلیل عدم تقارن آنالوگ استیک‌های این کنترلر، عملاً کنترل بازی‌های شوتر کنسولی به طرز اعجاب‌آوری بهبود پیدا کرد و با انتشار عناوین Halo برای این کنسول فصل جدیدی در بازی‌های شوتر اول شخص کنسولی آغاز شد. این موضوع باعث شد که عنوان Halo 2 بتواند به پرفروش‌ترین بازی این کنسول تبدیل شده و بیش از هشت میلیون نسخه بفروشد.

در این نسل، نینتندو دوباره به بخش کنسول‌های قابل حمل جان تازه‌ای بخشید. این کمپانی که در عرصه رقابت کنسول‌های خانگی عقب افتاده بود، در سال 2001 کنسول دستی Game Boy Advanced را به بازار عرضه کرد. کنسول قدرتمندی که از کارتریج به عنوان رسانه بازی استفاده می‌کرد و قابلیت پشتیبانی از نسل قبل یعنی بازی‌های Game Boy را نیز داشت. با انتشار این کنسول و به دلیل طول عمر بالای باتری آن و کیفیت گرافیکی بازی‌های منتشر شده برای آن به سرعت مورد استقبال قرار گرفت و توسط منتقدین مورد تحسین واقع شد و توانست تنها در اولین هفته عرضه در بازارهای امریکا، بیش از 500 هزار کنسول به فروش برساند. نینتندو با عرضه GBA و نسخه‌های متفاوت آن به موفقیت بالایی در نسل دست پیدا کرد و توانست بیش از 81 میلیون کنسول GBA را در سراسر جهان عرضه کند. کنسول گیم‌بوی ادونس سرانجام در سال 2010 از خط تولید نینتندو خارج شد.

نسل هفتم

با ورود مایکروسافت به صنعت بازی‌های ویدیویی و پیشرفت خیره‌کننده فن آوری در قرن 21، این حوزه شاهد تحولات بزرگی بود که آغاز آن در سال 2005 میلادی با عرضه کنسول Xbox 360 توسط مایکروسافت بود و در این زمان نسل هفتم کنسول‌های بازی آغاز شد. از میان تمام کمپانی‌هایی که زمانی به تولید کنسول می‌پرداختند، تنها نینتندو، سونی و مایکروسافت باقی مانده بودند. سه کمپانی قدرتمندی که هر کدام به پشتوانه طرفداران خود آماده پیروزی در این رقابت نفس‌گیر بودند. به جرئت می‌توان گفت نسل هفتم بازی‌های ویدیویی، یکی از بهترین نسل‌هایی بود که بازیکنان در سراسر دنیا تجربه کردند. (به عقیده نویسنده نسل هفتم بهترین نسل و نسل طلایی بازی‌های ویدیویی است) هفتمین نسل از بازی‌های ویدیویی مملو بود از نوآوری‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری. بسیاری از فرنچایزهای محبوب نسل‌های قبل در این دوره به بهترین شکل ادامه پیدا کرده و فرنچایزهای جدیدی به بازار عرضه شدند و بازیکنان در سراسر دنیا از تجربه آن‌ها لذت بردند.

در نسل هفتم با پیشرفت‌های فن آوری اینترنت، بازی‌های آنلاین تبدیل به بخش مهمی از صنعت بازی‌سازی شدند. کمپانی‌های مایکروسافت و سونی با ارائه سرویس‌های «لایو» (Xbox Live) و «شبکه پلی‌استیشن» (Playstation Network یا به اختصار PSN) فصل جدیدی از شبکه‌های اجتماعی بازی محور و بازی‌های آنلاین را آغاز کردند. طراحی داشبوردهای کاربری کنسول‌ها و امکانات مختلف مانند آواتار، پروفایل اختصاصی و تروفی و اچیومنت از مهم‌ترین ویژگی‌هایی بود که باعث می‌شد کاربران روز به روز به این سرویس‌ها تمایل پیدا کرده و از آن استفاده کنند.

مشکلات رایج اولین کنسول‌های نسل هفتم!

یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های نسل هفتم، عرضه کنترلرها و سخت‌افزارهایی بود که با استفاده از حرکت بدن و دست بازیکن، کاراکترهای بازی قابل کنترل بودند. تجهیزات و حسگرهای حرکتی به سرعت جای خود را در میان خانواده‌ها باز کردند. کمپانی نینتندو کنسول جدید خود به نام Wii بر پایه کنترلرهای حرکتی طراحی کرد و همین موضوع باعث فروش چشمگیر این کنسول شد. سونی و مایکروسافت نیز کنترلر Move و سنسور «کینکت» (Kinect) را به بازار عرضه کردند و سهم قابل توجهی از فروش این بخش را به دست آوردند. با کمک این فن‌آوری‌ها، کنسول‌های خانگی دوباره به میان خانواده‌ها بازگشتند و همه سنین از بازی‌های حرکتی آن لذت بردند.

مایکروسافت در سال 2005 کنسول Xbox 360 را با قیمت 300 دلار به بازار عرضه کرد. کنسولی که حاصل بازطراحی نسخه قبلی Xbox بود. اصلاحات انجام شده بر روی کنترلر Xbox باعث شد که کنترلر Xbox 360 به عنوان یکی از بهترین کنترلرهای تاریخ بازی‌های ویدیویی شناخته شود. رسانه مورد استفاده در این کنسول دیسک نور DVD 9 بود که تقریباً ظرفیت دو برابر دیسک‌های قبلی را داشت. هرچند در ابتدای کار، کنسول‌های Xbox 360 با مشکلات سخت‌افزاری مختلفی مانند «چراغ قرمز» (Red Ring of Death یا RROD) مواجه شد ولی توانست به سرعت و با ارائه نسخه‌های جدید Xbox 360 بر این مسئله فائق آمده و بتواند در این نسل به فروش چشمگیر 84 میلیون کنسول دست پیدا کند. مایکروسافت با عرضه عناوین انحصاری جذاب مانند Halo و Gears of War توانست در این نسل نامی برای خود دست و پا کرده و پا به پای کهنه‌کاران این صنعت پیش برود. کنسول Xbox 360 سرانجام در سال 2016 از خط تولید خارج شد.

در نقطه مقابل کمپانی سونی در سال 2006 کنسول پلی‌استیشن سه را با قیمت گزاف 500 دلاری به بازار عرضه کرد و همین موضوع باعث شد شروع خوبی در نسل هفتم نداشته باشد. هرچند گذشته ثابت کرده بود که معمولا کنسول‌های گران قیمت محکوم به شکست هستند ولی سونی با استفاده از فن‌آوری‌های پیچیده در ساخت PS3 و همچنین استفاده از دیسک‌های Blu-Ray (BD) با حجمی بالاتر از 25 گیگ باعث شد که قیمت هنگام عرضه این کنسول بسیار بالا باشد. علاوه بر این مشکلات سخت افزاری ابتدای نسل نیز گریبان این کنسول را گرفت و بسیاری از دستگاه‌های PS3 با مشکل چراغ زرد (Yellow Light of Death یا YLOD) مواجه شدند. تمام این مشکلات باعث شد سونی در ابتدای نسل از رقبای خود عقب بیافتد اما در نهایت با کاهش قیمت 100 و 200 دلاری کنسول، ارائه سرویس رایگان PSN و عرضه بازی‌های انحصاری بسیار زیبا مانند Uncharted، The Last of Us، Killzone و God of War 3 توانست به رقابت بازگردد و در نهایت به فروش 80 میلیون عددی در زمینه کنسول دست پیدا کند.

نینتندو اما در نسل هفتم مسیر متفاوتی را انتخاب کرد بود. این کمپانی در سال 2006 کنسول Wii را با قیمت 250 دلار منتشر کرد و با تمرکز بر بازی‌های حرکتی توانست خانواده‌های بسیاری را در سراسر دنیا به خود جذب کند. عرضه عناوین انحصاری دیدنی مانند Mario، Zelda و Kirby و انتشار بازی‌های حرکتی فراوان از مهم‌ترین عوامل موفقیت این کنسول بازی نینتندو بودند. تولید Wii تا سال 2017 ادامه یافت و نینتندو بیش از 101 میلیون عدد از این کنسول را فروخت و به موفقیت چشمگیری دست پیدا کرد.

کنسول دستی PSP و نینتندو DS

نینتندو در زمینه کنسول‌های قابل حمل نیز در این نسل موفق بود و با عرضه Nintendo DS در سال 2004 به قیمت 150 دلار توانست به رکورد خیره‌کننده فروش 154 میلیون عدد کنسول دست پیدا کند. سونی نیز کنسول Playstation Portable (PSP) را در سال 2004 با قیمت 200 دلار منتشر کرد. سونی در اولین حضور خود در بخش کنسول‌های قابل حمل و با ارائه بازی‌های انحصاری، زیبا و دیدنی توانست به موفقیت بسیار خوبی دست پیدا کند و بیش از 80 میلیون عدد PSP را در سراسر جهان به فروش برساند. کنسول‌های NDS و PSP در سال 2014 از خط تولید خارج شدند. نسل طلایی هفتم سرانجام در سال 2017 به پایان رسید و این در حالی بود که این نسل توانست بسیاری از بهترین لحظات دنیای بازی را برای بازیکنان به ارمغان بیاورد.

نسل هشتم

نسلی که در آن به سر می‌بریم، نسل هشتم کنسول‌های بازی است. نسلی که انتظار می‌رفت بعد آن دوران طلایی به بهترین شکل ممکن ادامه پیدا کند؛ اما این اتفاق رخ نداد. نینتندو با عرضه کنسول Wii U نتوانست موفقیتی به دست آورد و تنها با فروش حدود 13 میلیون عدد از این کنسول، تولید آن را در سال 2017 متوقف کرد. با این اوصاف نینتندو باز هم با تکیه بر خلاقیت و طرفداران پر شور و سابقه طولانی که داشت در سال 2017 کنسول نینتندو سوییچ را عرضه کرد که تا کنون توانسته است به فروشی بیش از 14 میلیون دستگاه برسد و شاید این نسل را به شکل بهتری تمام کند. مایکروسافت با عرضه Xbox One و اجباری کردن استفاده از کینکت برای این کنسول و انجام اشتباهات مکرر باز هم خاطرات نسل ششم را زنده کرد و با تمرکز بیش از حد بر روی سرویس‌های مختلف نتوانست در بخش سخت افزاری به موفقیت چشمگیری دست پیدا کند. در این میان وضعیت کمپانی سونی از دیگر رقبا بسیار بهتر است. این کمپانی با عرضه کنسول پلی‌استیشن چهار (PS4) و به مدد عناوین انحصاری و جذب مخاطبین بسیار توانسته است تا کنون بیش از 70 میلیون کنسول به فروش برساند.

با ظهور تلفن‌های هوشمند و به‌ویژه سیستم عامل اندروید، اوضاع کنسول‌های قابل حمل چندان در این نسل خوب نیست. نینتندو کنسول Nintendo 3DS را به بازار عرضه کرد که تا کنون توانسته بیش از 70 میلیون عدد بفروشد که این آمار نسبت و دوره‌های موفقیتی در حدی متوسط محسوب می‌شود. سونی اما وضعیتی به مراتبی بدتر داشته و با عرضه کنسول Playstation Vita نتوانسته به موفقیتی دست پیدا کند.

تمرکز بیش از حد کمپانی‌های سازنده بر مسائل جانبی مانند واقعیت مجازی، رزولوشن و سرویس‌های آنلاین باعث شد که کمپانی‌ها در این نسل کنسول‌های میان نسلی مختلفی را عرضه کرده و استودیوها به جای تمرکز بر ساخت بازی‌، روی سرویس‌ها و خدمات آنلاین و پرداخت‌های درون برنامه‌ای تمرکز کرده‌اند. نسل هشتم با تمام مشکلاتش در جریان است و بازیکن‌ها از عناوین منتشر شده در آن لذت می‌برند و شاید دوباره در نسل آینده، بازیکنان تجربه یک نسل طلایی را داشته باشند.